Als je als vrouw overweegt om naar Saoedi-Arabië af te reizen, is het haast onvermijdelijk dat de vraag opkomt of dit wel verantwoord en veilig kan. Tot voor kort gold Saoedi-Arabië immers als een van de meest conservatieve landen qua vrouwenrechten ter wereld. Vrouwen mochten niet autorijden of alleen over straat. Maar net als dat de ooit hermetisch gesloten grenzen inmiddels zijn geopend, zijn er ook veel veranderingen geweest in vrouwenrechten. En kun je dus als vrouwelijke toerist prima rondreizen door dit immense land.
Toch is het handig je als vrouw van tevoren wel te vergewissen van bepaalde regels en gewoontes die gelden in het land. Net als in andere islamitische landen zijn er bepaalde gebruiken die, zeker als vrouw, belangrijk zijn om in acht te nemen. En ondanks de verruimde rechten voor vrouwen, is nog niet alles mogelijk, ook niet als vrouwelijke toerist.
Benieuwd naar de ideale rondreis door Saoedi-Arabië? Bekijk dan hier onze reisroute van 2,5 week door Saoedi-Arabië.
Verruimde vrijheden voor vrouwen in Saoedi-Arabië
De positie van de vrouw in Saoedi-Arabië is niet altijd zo achtergesteld geweest als de afgelopen veertig jaar. Met de komst van een ander politiek regime, werden de rechten van vrouwen in de jaren ‘80 flink ingeperkt. Dat weten we natuurlijk omdat vrouwen verplicht verhullende kleding als een nikab moesten dragen. Maar ook andere rechten waren fors beknot. Zo mochten vrouwen niet alleen reizen, moesten ze toestemming van een man hebben om medische behandelingen te ondergaan en mochten ze geen zakendoen. Ook waren dingen als uit eten gaan of autorijden voor vrouwen niet of nauwelijks mogelijk.
Onder leiding van de huidige kroonprins Mohammed bin Salman is een andere weg ingeslagen. Sinds enkele jaren mogen vrouwen wel een paspoort bezitten, zelfstandig reizen – ook naar het buitenland – en autorijden. Ook de kledingregels zijn versoepeld. Maar zoals zo vaak is er nog een groot verschil tussen theorie en praktijk. Hoewel vrouwen dus geen nikab meer hoeven te dragen, zie je in het straatbeeld nog meer dan 95% van de vrouwen dit wél doen. Voorvechters van vrouwenrechten kunnen zich veelal nog steeds niet vrij bewegen, zitten nog vast, of worden in de praktijk nog actief tegengewerkt.
De segregatie zit diep in de samenleving verankerd. Desalniettemin zijn er enorme stappen gezet. Autorijscholen kunnen de vraag van vrouwelijke kandidaten zelfs nauwelijks aan. In sommige steden zie je ook écht een ander straatbeeld qua kleding dan de overwegend zwarte abaya’s, zoals in Abha en Jeddah. En met nu al zo veel veranderingen in korte tijd, is het enkel gissen hoe de samenleving over enkele jaren eruit zal zien.
Gelden de beperkingen ook voor vrouwelijke toeristen?
In principes zijn de regels voor vrouwen geldend voor elke vrouw, toerist of niet. Er zijn echter wel wat kleine verschillen, en bovendien zit er een enorm verschil in de mate waarin je met de beperkende regels te maken krijgt als vrouwelijke toerist. Veel vrijheidsbeperkende maatregelen zijn nou eenmaal niet op jou als toerist van toepassing en daar merk je dus vanzelfsprekend relatief weinig van.
Sommige regels zijn wel expliciet anders voor toeristen en Saoedische vrouwen. Zo hoeven toeristen geen abaya te dragen, terwijl Saoedische vrouwen dat wel moeten. Ook kun je er wel vanuit gaan dat je als buitenlandse vrouw iets minder snel met handhaving van de regels te maken krijgt. Desalniettemin zijn de regels verder wel gewoon geldend, ook voor jou als niet-Saoedische vrouw. Je doet er dus verstandig aan je er gewoon aan te houden.
Al bij het aanvragen van je visum voor Saoedi-Arabië krijg je een overzicht van de belangrijkste wet- en regelgeving in het land. Daaronder vallen ook de kledingvoorschriften voor mannen en vrouwen. Een voorwaarde voor het toegewezen krijgen van je visum is dat je deze regels hebt bekeken en accepteert. Iedere toerist moet er dus van op de hoogte zijn en heeft geen excuus om zich er niet aan te houden. Daarnaast is dit natuurlijk ook gewoon een blijk van respect voor de lokale cultuur.
Lees ook: alles over een visum voor Saoedi-Arabië aanvragen.
Is het veilig om als vrouw door Saoedi-Arabië te reizen?
Kort gezegd: ja, dat is veilig. Hoewel het zeker de nodige uitdagingen met zich meebrengt, is Saoedi-Arabië een land waar je veilig rond kunt reizen. Nu vrouwen zelfstandig op pad kunnen, zal je zien dat er – zeker in de grote steden – veel groepjes vrouwen op straat te vinden zijn en je bent dus niet meer per definitie een uitzondering. En hoewel Saoedi-Arabië zeer conservatief is in vele opzichten, zul je merken dat het gedrag op straat heel anders is dan in vele andere islamitische landen.
Je zult echt minder aangesproken worden dan in bijvoorbeeld Egypte. Opdringerigheid is eigenlijk nauwelijks aan de orde, en je wordt over het algemeen vrij sterk met rust gelaten. Al heb je als vrouw juist weer met vrouwen vrij snel wat aanspraak, zeker als zij zelf ook autorijden bijvoorbeeld. Overigens is het met rust laten geen desinteresse, maar een beleefde afstand tussen mensen. Ook toen ik een auto huurde en mijn abaya droeg, gaf de medewerker van de verhuur aan dat dat niet nodig was als niet-Saoedische vrouw.
Het is ook altijd een soort balanceer-act natuurlijk. Zeker mannen die werken in het toerisme zullen andere gewoontes hebben in de omgang met niet-Saoedische vrouwen dan in meer conservatieve, nauwelijks-bezochte delen van het land. Het kan dan zomaar voorkomen dat de hoteleigenaar wel je hand zal schudden dus. Dat terwijl normaliter handenschudden en oogcontact uit den boze zijn tussen man en vrouw. En eigenlijk maakt dat het alleen maar ingewikkelder qua omgangsvormen. Want als je weet dat bijvoorbeeld handenschudden gewoon niet gebeurt, is dat wel zo makkelijk om je aan te houden.
Qua algemene veiligheid geldt Saoedi-Arabië overigens als zeer veilig. Criminaliteitscijfers zijn heel laag, dus daar hoef je je weinig zorgen over te maken als toerist. Wat wel een uitdaging kan zijn is het rijgedrag van sommige weggebruikers. Zeker in de bergen of in een stad als Jeddah is dat best tricky. Lees hier al onze tips voor autorijden in Saoedi-Arabië.
Welke kleding moet je dragen als vrouw in Saoedi-Arabië?
Eigenlijk is er maar één eis aan de kleding die je als vrouw moet dragen in Saoedi-Arabië. Dat is dat het degelijk moet zijn. ‘Modest clothing’, zoals dat wordt genoemd, houdt in dat je niet al te strakke kleding draagt en dat het bedekkend is. Geen blote knieën, schouders of zichtbare decolleté dus. Een abaya of hoofddoek zijn niet verplicht, en ook hoef je niet in het zwart gekleed te gaan.
Desalniettemin zal je zien dat de meeste vrouwen in Saoedi-Arabië gekleed gaan in een zwarte abaya met zwarte nikab. Dan zijn alleen de ogen zichtbaar. Dat is best tegenstrijdig als je het promotiemateriaal van het Saoedische toerismebureau ziet. Saudi-Arabië zet flink in op toerisme en maakt veel gebruik van influencers. Op foto’s van (relatief) toeristische plekken zoals Al Ula zal je dus vaak vrouwen zien in vrolijke, kleurrijke jurken. Op die plekken is dat wellicht prima, maar zelf vond ik het wel prettig om op straat niet meer op te vallen dan nodig. In het merendeel van het land droeg ik dus ook gewoon een zwarte abaya over simpele, luchtige kleding heen.
In een stad als Jeddah is het echter mogelijk om iets uitbundiger of kleurrijker gekleed te gaan. Hier zie je ook meer abaya’s die openvallen in plaats van standaard dicht zijn. In hoofdstad Riyadh is het toch nog steeds zwart wat je het meeste ziet. Dit was de stad waar wij aankwamen en hier moest ik nog een abaya kopen, maar de lange wijde jurk die ik daarvoor droeg viel zeker op.
Gelukkig kun je er overal abaya’s kopen, en een prima exemplaar heb je al voor ongeveer €20. In Nederland had ik echter ook al een lange, wijde zwarte jurk gekocht die ook prima als semi-abaya functioneerde. Het is dus ook mogelijk om net iets anders, toch relatief onopvallend gekleed te gaan.
Wat je moet weten als je als vrouw gaat reizen door Saoedi-Arabië
Ondanks dat het een cultuur is die door mannen wordt gedomineerd, is over het algemeen rondreizen door Saoedi-Arabië als vrouw echt goed te doen. Je kunt gewoon zelf een auto huren en deze besturen. Je mag zelf hotels boeken en betalen. Hotelkamers mogen ook gedeeld worden en je hoeft daarvoor niet getrouwd te zijn. Ook kun je als vrouw prima alleen over straat.
Toch is het wel zo dat de cultuur nog steeds meer is gericht op de traditionele verhoudingen tussen mannen en vrouwen. Dat maakt dat je op straat toch nog voornamelijk mannen tegen zult komen. Vrouwen zijn er wel, zeker in de grotere steden, in parken of in shopping malls, maar over het algemeen zie je gewoon meer mannen op straat. De meeste interactie zul je ook hebben met mannen.
Ook in restaurants en cafés zijn er nog steeds vaak twee verschillende delen, terwijl dat niet langer verplicht is. Er is dan een ‘single section’ en een ‘family section’. De eerste is enkel voor mannen, in de tweede mogen vrouwen komen met man en eventuele kinderen. De inrichting van de family section wisselt. Soms is dat een open ruimte, maar het kan ook zijn dat je dan in een eigen ‘kamer’ of ‘hok’ zit en niemand anders ziet. Het is over het algemeen echt not done om als vrouw in de single section te komen, ook als een restaurant geen family section heeft. Je zal dus meer dan eens eten afhalen en opeten op de hotelkamer bij gebrek aan een ruimte waar je als vrouw ook mag komen.
In sommige hippe koffiebars in Saoedi-Arabië maakte het personeel er geen probleem van als ik als vrouw in de ‘single section’ zat. Op deze locaties was het verschil tussen de secties vaak ook niet zo expliciet aangegeven of helder afgescheiden als anders. Toch voelt het ook dan, zelfs als het personeel je daar zelf heen dirigeerde, best wel ongemakkelijk als alle Saoedische vrouwen wel apart zitten en jij zelf niet. Dan is het vaak toch prettiger om gewoon in de family section te zitten.
Ook is het zo dat voorzieningen voor vrouwen minder aanwezig zijn. Probeer maar eens een vrouwentoilet te vinden bij een tankstation bijvoorbeeld. Het voordeel is dat moskeeën deze over het algemeen wel hebben – en Saoedi-Arabië heeft een hele hoge moskee-dichtheid – maar dan nog is het vrouwengedeelte daar vaak achteraf verstopt, dicht of heel klein en haast onvindbaar. Verre van ideaal dus op een lange reisdag.
Is het reizen als vrouw door Saoedi-Arabië iets voor jou?
Als vrouwelijke toerist kun je je prima redden in Saoedi-Arabië zolang je de lokale regels respecteert. En hoewel dat over het algemeen goed te doen is, vergt het soms wel wat extra wilskracht. Zo heb je niet altijd zin om op een snikhete dag een zwarte abaya te dragen. En is het ook best vervelend als er weer eens geen ‘family section’ in een restaurant is. Het lastigste is wellicht dat je zult moeten accepteren dat je als vrouw gewoon wat ‘onzichtbaarder’ bent.
Zo was ik met een mannelijke reisgenoot op pad, maar ik was degene die de huurauto had gereserveerd en betaald met mijn creditcard. Ik was ook de enige bestuurder. Toch wordt dan bij het inleveren van de auto alleen naar mijn reisgenoot gekeken. Hij was degene die werd aangesproken en werd meegenomen om te tekenen voor het inleveren van de auto. En dat terwijl hij geen idee had van wat ik had afgesproken met de verhuurmaatschappij. Lichte protesten van mijn kant werden weggewuifd. Op zulke momenten kan het gewoon echt even frustrerend zijn om als vrouw daar rond te reizen. Net als wanneer je op zoek bent naar een toilet en die in geen velden of wegen voor vrouwen te bekennen is. Dan is het heel vervelend als de dichtstbijzijnde restaurants alleen een single section hebben.
Maar dat is allemaal overkomelijk en hoort er gewoon bij als je naar een patriarchisch land als Saoedi-Arabië reist. Als je niet bereid bent om dat soort dingen te accepteren, dan is Saoedi-Arabië geen land voor jou. Als je dat wel voor lief wilt nemen, ongeacht wat je ervan vindt, dan krijg je sowieso een hele bijzondere vakantie ervoor terug!
Meer weten over rondreizen door Saoedi-Arabië? Lees dan ook: praktische tips over reizen naar Saoedi-Arabië.
