Teheran. Het is een stad die tot de verbeelding spreekt. Niet alleen is het de hoofdstad van het illustere Iran, het is tevens de stad die oogverblindend mooi kan zijn dankzij het omringende Alborzgebergte. Tegelijkertijd is het verschrikkelijk vervuild en vol smog. Een stad vol tegenstellingen waar veel bezoekers het liefst zo snel mogelijk weg gaan. Maar je kunt je er ook een paar dagen lang volledig aan overgeven om die buitenkant van de stad toch eens te gaan ontdekken.
Teheran als toegangspoort naar Iran
Teheran is voor velen vooral de toegangspoort naar Iran. Tegenwoordig landen er dagelijks meerdere vluchten uit Europese landen op het Iman Khomeini Int. Airport, vrijwel altijd midden in de nacht. De taxirit naar het centrum die daarop volgt is er eentje van serene rust. Met nauwelijks andere weggebruikers en een gitzwarte hemel komt de stad verstild en bedaard over. Hoe groot is de tegenstelling als je de volgende ochtend langzaam wakker wordt…
Collectieve zelfmoord
Al vroeg in de ochtend dringen vanuit alle windstreken de oproepen tot gebed de hotelkamer binnen. Een week zonnetje baant zich een weg door de dichte mist die al over de stad lijkt te hangen. Heel in de verte is nog een schaduw van de bergketen die direct achter deze miljoenenstad ligt zichtbaar. Op de 3e verdieping van ons hotel is het straatgeluid vervormd tot een algemeen achtergrondgezoem zonder definieerbare geluiden, op het geschal vanuit de moskeeën na.
Vanaf de nepmarmeren trap, vanwaar je je spiegelbeeld in veelvoud kunt zien, dalen we af richting de begane grond. Zodra we de deur eenmaal uit stappen is het contrast zo schril als je je maar kunt bedenken. Een warme luchtdeken valt over ons heen en plotsklaps is het straatgeluid glashelder aanwezig. Schreeuwende kooplui, timmerende klusjesmannen en het getoeter en geronk van auto’s vormt een oorverdovend geheel waar je toch verbazingwekkend snel aan went, zoals later zal blijken. Van de serene rust die we ervoeren tijdens de taxirit vanaf het vliegveld is weinig nog over. De weg staat vol met witte auto’s die als een waar Tetris-spel proberen elk gaatje op straat zo efficiënt mogelijk op te vullen. De ware aard van de dikke mistlaag laat zich dan ook niet langer raden. Smoggy Teheran heet ons van harte welkom.
Enkele jaren geleden is er in Teheran een actiecomité opgericht dat zich focust op schonere lucht in de stad. Broodnodig, want in de woorden van de voorzitter van het comité, is de vervuiling van Teheran zo hoog, dat het feitelijk ‘collectieve zelfmoord’ is geworden. De stad heeft de dubieuze eer tot de top 5 aan meest vervuilde steden ter wereld te behoren. Het komt dan ook regelmatig voor dat een smogalarm de overheidsgebouwen en scholen doet sluiten. De oorzaak van deze vervuiling zit hem in meerdere factoren. Allereerst ken Teheran op een gewone dag bijna 15 miljoen inwoners en forenzen die zich proberen te verplaatsen in de stad die volledig omringd wordt door bergen. Daarnaast kent de hoofdstad een vrijwel permanent verkeersinfarct, veroorzaakt door de miljoenen auto’s – grotendeels van eigen makelij en van beperkte kwaliteit – die zich een weg door de stad proberen te banen.
Tel daarbij op dat Iran sinds de sancties geen kwalitatief hoogwaardige benzine meer kan importeren maar een eigen benzinebrouwsel moet maken, en de crèmekleurige gaswolk die over de stad hangt is ineens goed te begrijpen. Nieuwsberichten van enkele jaren terug verklaren dat er jaarlijks tussen de 3.600 en 4.400 doden vallen. Puur en alleen vanwege de heftige vervuiling. Geen wonder dus dat de gemiddelde Iraniër de drukte van de stad met enige regelmaat probeert te ontvluchten. En waar dan beter heen te gaan dan de prachtige bergen die de stad omringen?
Van diep onder de grond tot ver boven de grond
Na een dag gestruind te hebben door drukke bazaars, goudmarmeren winkelcentra en wijken die ingedeeld zijn op winkelgenre (in tegenstelling tot wat de veelal beperkte en oprecht smakeloze verlichting in de gemiddelde hotelkamer doet vermoeden, beschikt iedere Iraanse stad over minstens 4 straatblokken aan lampenwinkels…), besluiten ook wij de drukte van de stad te ontvluchten. Bestemming is Darband, het relatief beroemde wandelgebied ten noorden van de stad. De metro van Teheran zou ons naar het station Tajrish aan de rand van de stad kunnen brengen, vanwaar we een ‘shared van’ (savari) of taxi de bergen in kunnen nemen.
De metro an sich is al een hele ervaring. Waar we eerst als Iran-leken nog de gewone coupé in stapten, leek het ons bij de overstap toch wel zo prettig om de vrouwencoupé te nemen in het vervolg. Niet omdat het zo vervelend was voor ons, maar omdat iedereen zo ontzettend z’n best deed ons niet per ongeluk aan te raken, dat het juist daardoor een beetje ongemakkelijk werd. De lange rit van zuid naar noord in de vrouwencoupé wordt gekenmerkt door veel gestaar, gegiechel en heel veel dames die ons hun zitplaats aanbieden in de drukke coupé. Uiteindelijk resultaat? We zijn geëindigd in een ander stuk van de bergen – naar het schijnt beduidend mooier en onbekender – dan oorspronkelijk het plan was, in ruil voor enkele selfies met de twee tienermeisjes die ons dit wijsmaken.
De twee meiden brengen ons naar een savari en vertellen de chauffeur waar hij ons eruit moet laten. Na ontsnapt te zijn aan de verkeerschaos van het centrum van Teheran, gooit hij ons er ergens aan de rand van de weg uit en wuift in de richting waar we heen moeten lopen. Het dorpje waar we in terecht komen oogt authentiek en we hebben geen idee hoe we nou toch bij die wandelpaden in de buurt moeten komen, totdat een vrouw in Farsi tegen ons begint te spreken. Ze neemt ons mee op pad door haar – naar wat we begrijpen – geboortedorp en zet ons af aan de rand van een watertje, waar vele theehuizen met terras zich hullen in de welkome schaduw van de bomen.
Vanaf hier is meteen duidelijk dat dit dé plek is om even te ontnuchteren van de waan van de stad, die ineens zo ver weg lijkt. Niks in deze prachtige natuur doet denken aan de totale chaos die Teheran zo kenmerkt, op een koppige ezel na die voor zijn gefrustreerde baasje uit de heuvel op rent. Hoewel het hier in de weekenden behoorlijk druk kan zijn, is het doordeweeks letterlijk en figuurlijk een verademing waarvan je niet wist dat je hem zo hard nodig had. Iran zou Iran niet zijn als we niet ook hier vele geïnteresseerde Iraniërs tegenkomen en vanzelfsprekend krijgen we weer een nieuwe locatie mee die we echt moeten bezoeken, ook buiten de stad en niet al te ver weg, maar het beroemdste stukje Teheran, zoals ons wordt verzekerd; de Bam-e Tehran.
Bam-e Teheran: het dak van de stad waar alles kan
De Bam-e Teheran, aan het einde van Valenjak street, is het zogenaamde ‘dak van Teheran’. Nergens zou je zo’n mooi uitzicht over de stad hebben als vanaf deze locatie. In de winter is het een gebied waar ook geskied kan worden en gaat er een skilift naar boven. Deze is in het voorjaar gesloten, maar nog steeds pendelt er een busje naar het dak toe. Een jong koppel laat zien waar we kaartjes kunnen kopen en weigeren steevast dat wij voor onze eigen kaartjes betalen.
Het is kenmerkend voor de veelal spontane gastvrijheid die je hier tegenkomt en die een zeldzame vorm van onzelfzuchtigheid kent; met de nodige dosis ‘tarof’, bedankjes en toch proberen te betalen, zijn zij happy je geholpen te hebben en gaan ze gewoon weer hun eigen gang. Geen verplichtingen, geen eisen, no hard feelings.
Bam-e Tehran verrast in alle opzichten. De kaalgeslagen heuvel wordt opgesierd door enkele kleurrijke kermisattracties, uitbundige eettentjes en zelfs een rodelbaan waar je met razende snelheden boven de smog uit kunt glijden. Het heeft iets onwerkelijks, de enorme ruimte die is genomen voor deze vreemde verzameling aan attracties die met een volledige willekeur geopend of gesloten lijken te zijn. Toch is het prachtig om vanaf hier neer te kijken op de levendige miljoenenstad die beneden ligt. Het lijkt onwerkelijk dat er daar op exact datzelfde moment beneden zo’n dynamiek gaande is, terwijl je hier in alle rust lijkt te kunnen genieten van de kleine dingen des levens.
Op de Bam-e Tehran lijken alle regels net wat minder te gelden. Een dame alleen zingt zachtjes een liedje terwijl ze haar nagels lakt op een bankje aan de rand van de berg. Groepjes meiden lopen giechelend rond met hun hoofddoek afgezakt om hun nek als een sjaal, zich duidelijk weinig aantrekkend van de anderen die hier rondlopen. Stelletjes genieten hand-in-hand in stilte van het uitzicht over deze megalomane stad. De bergen om Tehran lijken een plek om te kunnen ontsnappen. Ontsnappen aan de verstikking die de stad zo letterlijk en heftig in haar greep houdt, maar ook aan de soms verstikkende regels die met zoveel meer lucht geïnterpreteerd lijken te kunnen worden op de rafelrandjes van de stad.
Meer lezen over Iran? Ontdek hier hoeveel onze rondreis van twee weken door Iran heeft gekost!
