De drijvende pontons bij Arromanches, duizenden witte kruizen op het smetteloze grasveld van de Amerikaanse militaire begraafplaats of Utah Beach. Normandië is vooral bekend om haar historische plaatsen in relatie tot de Tweede Wereldoorlog. Wij reisden door Normandië op zoek naar een andere geschiedenis; die van de Middeleeuwen met ridders, kastelen en schilders.
Vechtersjas
Richard Leeuwenhart was rond het jaar 1200 hoogstpersoonlijk de opdrachtgever voor de bouw van Château Gillard. De strategische positie op een heuveltje langs de Seine bij Les Andalys beviel hem wel. Zo kon hij de Engelsen in de gaten en op afstand houden. Zelf woonde hij er een blauwe maandag. Na allerlei oorlogen, branden en andere rampen werd het kasteel weer hersteld. Uiteindelijk viel het ten prooi aan de grijpgrage handen van monniken die hun tijd vooruit waren door het recyclen van bouwmaterialen. Van de restanten die je vandaag nog aantreft is weinig kasteel meer te maken. Betoverend daarentegen is de plek. De spitse kerktoren steekt boven de oranje daken van de huisjes van het dorp in de vallei uit. Midden in de Seine ligt een bebost eiland dat het vaarwater in tweeën deelt. Nog schilderachtiger maakt een oude man met witte pet die op inklap meubeltjes het uitzicht voor zich op een vergeeld vel papier schetst. Net als de schilders in de middeleeuwen.
Indrukwekkende ruïnes in Normandië
Veel plattelandsdorpjes in Normandië ademen een ongedwongen historische sfeer. Het leven lijkt hier langzaam te gaan. Nog geen 800 zielen telt het dorp Jumièges. Jaarlijks ontvangt het echter een veelvoud van het inwonersaantal aan bezoekers. De abdij van Jumièges heeft het dorp op de kaart gezet. De hoge gevels met de twee torens aan weerszijden ogen indrukwekkend. Helaas resteert slechts een leeg geraamte achter deze gevel. Als een rode loper liggen houten vlonders op het gras die je door deze open lucht abdij leidt. De gevels verraden dat het ooit een indrukkend gebouw moet zijn geweest. Om deze gedachte te kunnen visualiseren heeft men gebruik gemaakt van moderne technieken en een interactieve toepassing op een tablet gerealiseerd. Door het apparaat, dat je bij de ingang krijgt aangereikt, bij genummerde bronskleurige dekseltjes in de grond in werking te stellen verschijnt het beeld zoals het geweest zoals de situatie ooit geweest moet zijn. Geen slecht alternatief ten opzichte van peperdure restauratie.
Tussen de jonkvrouwen en narren
Gracieus beweegt ze zich voort door de smalle straatjes van Bayeux. Tussen haar lange blonde vlechten priemen twee hoorntjes op haar voorhoofd. Dat ze zich drie meter boven de mensenmassa bevindt deert haar duidelijk niet. Even poseert ze en sluit dan weer aan in de rest van de parade. Achter haar volgen twee narren die in hun tweekleuring kostuum onrustig in het rond springen. Eens per jaar komen de middeleeuwen in Bayeux echt tot leven. Dan worden de middeleeuwse feesten gehouden. Het stadje, met als stralend middelpunt de ontzagwekkende Notre Dame van Bayeux, vormt een passend decor en brengt je duizend jaar terug in de tijd. Het lokale voetbalveldje is omgetoverd tot een nederzetting. Boven het vuur hangen grote zwarte ketels te koken. Schilden, pijlen en andere gevechts attributen staan gereed voor als de strijd los mocht gaan barsten.
Losse draadjes
De strijd die vroeger regelmatig werd gevoerd is in de Tapisserie van Bayeux terug te vinden. In dit museum hangt het beroemde tapijt van Bayeux. Dit wandtapijt, dat rond 1068 zou zijn gemaakt, heeft een lengte van liefst 70 meter. Afgebeeld is de slag bij Hastings in 1066, waarbij de Normandiërs uiteindelijk de Engelsen versloegen en Willem de Veroveraar zich tot koning van Engeland liet kronen. In een rij schuifel je langs het tapijt dat achter dik glas zit. Niet altijd had het tapijt het zo goed als nu. Het heeft meerdere branden overleeft, is gebruikt als dekzeil voor de smokkel van wapens en werd net op tijd gered voordat het werd geknipt tot een slinger van vlaggetjes ter decoratie voor een feest. Taai is het ambachtelijke borduurwerk zeker. Het leest als een strip. Bij iedere scene wordt uitgelegd wat je ziet en wat er gebeurd. Een bijzondere visualisatie van een belangrijk stukje geschiedenis.
Nalatenschap
Aandachtig tuurden de soldaten zo’n duizend jaar geleden over de stad onder hen en het weidse landschap daarachter. En maar wachten op die verrekte Engelsen. Nu leunen onder meer de Engelse bezoekers van de stad over de muur van het op een heuvel gelegen kasteel en de citadel om van het uitzicht op Caen te genieten. In het groene gras aan de voet van het kasteel liggen groepjes jongeren van het zonnetje te genieten.
Oorspronkelijk was het een project van Willem de Veroveraar, die behoorlijk wat sporen in Normandië heeft achter gelaten. Eigenlijk mag hij zelfs de stichter van Caen worden genoemd. Tegenwoordig huisvest het kasteel van Caen binnen haar muren meerdere musea. De Tweede Wereldoorlog heeft zowel het kasteel als de stad zwaar beschadigd. Vanaf de kasteelmuren zie je veel monotone stedelijke naoorlogse bouw. Opvallende uitzonderingen is onder meer de gracieuze Saint Pierre Parochiekerk. Ook de door Willem gestichte mannenabdij, zijn eigen laatste rustplaats, en de vrouwelijke tegenhanger de vrouwenabdij zijn goed bewaarde en imposante bouwwerken. Een wandeling door het centrum van Caen leidt je langs deze interessante gebouwen.
Normandië in een andere tijd
Dat de meeste bezoekers Normandië associëren met de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog is niet onbegrijpelijk. De locaties waar de avonturen van Richard Leeuwenhart en Willem de Veroveraar zich hebben afgespeeld zijn echter minstens zo tastbaar. In Bayeux gaat men eens per jaar nog een stapje verder en kom je helemaal in middeleeuwse sferen. Een bezoek aan Normandië vanuit een middeleeuws tijdsperspectief laat je deze Franse regio op een andere manier ervaren.
