Een reis naar Egypte brengt je duizenden jaren terug in de tijd. Veel monumenten uit het oude Egypte zijn uitstekend bewaard gebleven. Daardoor krijg je een goede indruk van het leven in de tijd van de farao’s. Tijdens een reis komt echter ook veel informatie op je af. Als je je vooraf een beetje inleest, dan zul je merken dat alles wat je ter plekke ziet en hoort meer waarde krijgt. Wij helpen je alvast op weg met een aantal weetjes over het oude Egypte.
Het oude Egypte was een rijk van duizenden jaren
Wanneer we over ‘het oude Egypte’ praten dan gaat het grofweg over de periode tussen 3100 voor Christus en 330 voor Christus. Daarmee was het oude Egypte een rijk van duizenden jaren.
Om dit in perspectief te plaatsen: de bekende koningin Cleopatra (geboren in 69 voor Christus) leefde dichter bij onze moderne tijd dan bij de bouw van de piramides van Gizeh (zo’n 2.500 jaar daarvoor).
Het tweede leven was belangrijker dan het eerste
Het leven na de dood (oftewel je tweede leven) was voor de oude Egyptenaren belangrijker dan hun eerste leven. Van de ‘gewone’ gebouwen uit het oude Egypte is niets teruggevonden; ook niet van de paleizen van de farao’s. Veel tempels zijn echter goed bewaard gebleven. Deze werden namelijk gebouwd van de allerbeste kwaliteit steen die in die tijd te krijgen was.
Het oude Egypte had een complexe religie
De oude Egyptenaren geloofden in wel 1000 verschillende goden. Elk met hun eigen verschijning, symboliek en levensverhaal. Niet zo gek dus, als je ze tijdens je Egypte rondreis soms moeilijk uit elkaar kunt houden.
Toch is er één farao geweest die geprobeerd heeft de religie van het oude Egypte drastisch te veranderen. Farao Achnaton vereerde slechts één god. Dit was Aton, de god van de zon. Achnaton liet beelden van de oude goden vernietigen en dwong de Egyptenaren tot een monotheïstische religie. Hij maakte zich hiermee niet bepaald geliefd bij het volk. Na Achnaton’s dood draaide zijn zoon (de bekende farao Toetanchamon) alle wijzigingen daarom weer terug.
Mummificatie was een uitgebreid ritueel proces
Het proces van mummificeren was langdurig, complex en vol rituelen. Het doel hiervan was om de mummie onsterfelijk te maken. De mummificatieperiode duurde maar liefst 70 dagen. Eerst werden de organen verwijderd. Daarna werd het lichaam gewassen, bedekt met natron (een soort zout) om het uit te drogen en ingesmeerd met oliën. Tot slot werd de mummie in linnen gewikkeld. Tussen de lagen linnen werden dure juwelen en amuletten met symbolische betekenis gestopt. Hierna was de overledene klaar voor de begrafenis.
Ook dieren werden gemummificeerd
In het oude Egypte werden niet alleen mensen gemummificeerd, maar ook dieren. Zo zijn er mummies teruggevonden van katten, bavianen, lammetjes en koeien. Dieren werden om verschillende redenen gemummificeerd. Bijvoorbeeld omdat ze een geliefd huisdier waren (en zo herenigd konden worden met hun baasje in het leven na de dood).
Ook ‘heilige dieren’ werden gemummificeerd. Zo was de tempel van Kom Ombo – langs de rivier de Nijl tussen Aswan en Luxor – gewijd aan de krokodillengod Sobek. De tempel had een huiskrokodil die werd vereerd als de personificatie van Sobek op aarde. Na het overlijden werd de krokodil gemummificeerd (en werd een nieuwe krokodil gevangen ter vervanging). Bij je bezoek aan Kom Ombo kun je naast de tempel een klein museum bezoeken. Hierin zie je meerdere gemummificeerde krokodillen.
Toetanchamon is de bekendste farao, maar stelde weinig voor
Toetanchamon is de bekendste farao uit het Egyptische rijk. Dat komt vooral doordat zijn graftombe (als enige) ongeschonden is teruggevonden. In de geschiedenis van het oude Egypte stelde hij namelijk bijzonder weinig voor. Toetanchamon werd farao toen hij negen jaar oud was en stierf tien jaar later, op zijn negentiende. Vanwege die korte regeringsperiode heeft hij weinig kunnen doen wat impact op de geschiedenis heeft gehad. Zijn graftombe was echter wel spectaculair. Hier werden meer dan 3500 kunstvoorwerpen gevonden. Zoals een dodenmasker van goud, prachtige grafkisten, sieraden en luxe gebruiksvoorwerpen zoals spelletjes.
De schilderingen in graftombes waren niet voor de sier
De graftombes van oude Egyptenaren zijn van binnen rijkelijk versierd. Deze versieringen – in de vorm van hiërogliefen en schilderingen – hadden een belangrijk doel. Egyptenaren geloofden dat je ziel na de dood wordt beoordeeld door Osiris, de god van de onderwereld. Hij bepaalt of wat je tijdens je leven hebt gedaan goed genoeg is om tot het volgende leven toegelaten te worden. De schilderingen zijn een bewijs van alle goede dingen die iemand in zijn leven gedaan heeft.
Ook beschrijven ze de reis die een overledene moet afleggen naar het volgende leven, als een soort handleiding. Tot slot geloofde men dat alles wat in een tombe werd achtergelaten meeging naar het hiernamaals. Door alle dingen te schilderen (of in de muur te kerven) die iemand maar nodig kon hebben, zorgde je ervoor dat de persoon dit zou krijgen in zijn tweede leven. Daarom zie je in tombes schilderingen van eten en vermaak, maar ook van bijvoorbeeld medicijnen en parfum.
Het oude Egypte had een kalender met 3 seizoenen
De oude Egyptenaren kenden drie seizoenen, namelijk de seizoenen van overstromingen, planten en oogsten. De rivier de Nijl was van levensbelang in het oude Egypte. In het seizoen van de overstromingen trad de rivier buiten haar oevers en liepen hectares vol landbouwgrond onder water. Wanneer het water weer wegtrok, bleef vruchtbaar slip achter. De boeren konden hier vervolgens planten en uiteindelijk oogsten.
De waterstand van de Nijl bepaalde de hoogte van de belastingen
Door het hele land stonden zogeheten ‘Nijlmeters’. Hieraan kon je de hoogte van de waterstand aflezen. De ambtenaren gebruikten de waterstanden om vooraf te berekenen hoeveel belasting de boeren in het oude Egypte moesten betalen. Hoe hoger de stand van het water, hoe groter het grondgebied dat tijdens het overstromingsseizoen onder water zou komen te staan (en daarmee dus vruchtbaar werd voor de landbouw).
In het oude Egypte was alles symbolisch
In het oude Egypte hadden veel dingen symbolische waarde. Zo werd in het graf van farao Toetanchamon een voetenbankje teruggevonden waarop zijn vijanden geschilderd waren. Zo kon de farao deze vijanden – zelfs in rusthouding – figuurlijk verpletteren met zijn voeten.
Ook stond elk dier symbool voor een van de goden. Van krokodillen (Sobek, de god van het water en de Nijl) tot koeien (Hathor, godin van de vruchtbaarheid) en nijlpaarden (symbool van Seth, de god van chaos).
De geschiedenis van het oude Egypte kent drie delen
Archeologen hebben de geschiedenis van het oude Egypte in 3 delen gesplitst: Old Kingdom, Middle Kingdom en New Kingdom. Het Old Kingdom is de tijd van de farao’s die de piramides bouwden. Over dit tijdperk zul je dus vooral veel horen wanneer je de piramides bij Caïro bezoekt.
Het Middle Kingdom was een korte periode waarin het minder goed ging met Egypte. Het land werd in die tijd binnengevallen door vijanden uit verschillende hoeken. Hierdoor hadden de farao’s moeite om aan de macht te blijven. De overblijfselen uit dit tijdperk zagen we tijdens onze reis alleen in het Egyptisch Museum in Caïro.
Het New Kingdom is het gouden tijdperk van het oude Egypte. De farao’s breidden hun grondgebied flink uit en de vele veroveringen zorgden voor ongekende welvaart. De bekendste tempels (zoals die van Karnak en Abu Simbel) komen uit deze periode. Ook de graftombes in de Vallei der Koningen zijn van farao’s uit het New Kingdom.
Een mummie had meerdere sarcofagen
Een mummie vond zijn laatste rustplaats in meerdere sarcofagen. Als een soort Russische pop werden deze lagen over elkaar heen geplaatst. Elke sarcofaag werd prachtig versierd met kleuren en hiërogliefen. De buitenste sarcofaag was meestal van graniet gemaakt en behoorlijk groot, omdat hier nog meerdere kleinere kisten in moesten passen. De binnenste sarcofagen waren vaak van hout (dat prachtig werd beschilderd) en van goud (met daarin spreuken gegraveerd).
Voor schilders was in het oude Egypte genoeg werk
Tijdens mijn Egypte rondreis was ik onder de indruk van alle tempels en graftombes. Elk stukje muur, het plafond en alle zuilen zijn namelijk versierd met hiërogliefen en inscripties. Tegenwoordig zijn deze meestal zandkleurig. Oorspronkelijk waren ze echter beschilderd in felle kleuren; wit, rood, blauw, geel en meer. Op sommige plekken kun je nog een glimp van de originele kleuren opvangen. Bijvoorbeeld in de Medinet Habu tempel in Luxor en in de graftombes in de Vallei der Koningen.
Cleopatra is de bekendste vrouwelijke farao, maar niet de belangrijkste
Cleopatra is de bekendste vrouw uit het oude Egypte. Tijdens je Egypte rondreis zul je echter weinig over haar horen. In de Egyptische geschiedenis speelde ze namelijk een kleine rol.
In plaats daarvan hoor je verhalen over Hatsjepsoet, de belangrijkste vrouwelijke farao. Na het overlijden van haar man stal zij de troon van haar stiefzoon Thoetmosis III. Haar regeringsperiode duurde vervolgens 22 jaar en was een van de meest vredige en welvarende in de Egyptische oudheid.
Om haar macht te laten zien liet ze ontzettend veel monumenten bouwen. De mooiste daarvan is de Hatsjepsoet Tempel in Luxor. In de tempel van Karnak (ook in Luxor) bekijk je haar obelisk, de grootste ooit gemaakt. Na Hatsjepsoet’s dood werd haar stiefzoon overigens alsnog farao. Hij nam wraak door veel van Hatsjepsoet’s standbeelden te verwoesten en haar naam van monumenten te schrappen.
De mummie was het kompas voor de ziel van de overledene
Zoals eerder verteld geloofden de Egyptenaren heilig in het leven na de dood. In de overgang naar het tweede leven zou de ziel van een overledene op zoek gaan naar zijn lichaam en daar in de graftombe naar terugkeren. Daarom moest het lichaam goed bewaard worden (en dus gemummificeerd) én er levensecht uitzien. In de graftombes in de Vallei der Koningen kun je sarcofagen zien (bijvoorbeeld in de tombe van Ramses IV) waarin het gezicht van de farao in de stenen deksel is uitgehakt.
De organen werden apart gemummificeerd
Tijdens het mummificatieproces werden alle organen uit het lichaam verwijderd. Alleen het hart liet men zitten, want hierin woonde de ziel. De verwijderde organen werden apart gemummificeerd en bewaard in een speciale kist met daarin vier vazen (canopen). Elke deksel van een vaas had een andere vorm: die van een man (voor de lever), jakhals (voor de maag), baviaan (voor de longen) en een havik (voor de darmen). De deksels symboliseerden de windrichtingen en de zonen van de god Horus.
Elke farao had twee namen
Elke farao in het oude Egypte had twee namen. Dit waren de naam vóór de kroning tot farao en degene die hij na de kroning aannam. Op de muren van tempels zie je daarom altijd twee cartouches, een voor elke naam. Een cartouche is een ovale omcirkeling van de naam, waarin de naam in hiërogliefen geschreven is. Tijdens je rondreis door Egypte zul je ze regelmatig in de muren van tempels uitgehakt zien.
De houding van de armen laat zien of iemand levend of dood is
Bij standbeelden van oude Egyptenaren zijn er twee poses voor de armen mogelijk. Heeft de persoon de armen over elkaar gekruist? Dan is het een beeltenis van iemand die is overleden. Heeft de persoon de armen los van elkaar, dan is hij of zij nog in leven.
De farao’s lieten ook speciale dodentempels bouwen. Deze tempels waren bedoeld om de farao (en zijn regering) na zijn dood te herdenken en vereren. Bekende dodentempels uit het New Kingdom zijn de tempel van Hatsjepsoet (van de vrouwelijke farao Hatsjepsoet) en de prachtig versierde tempel van Medinet Habu (voor farao Ramses III). Beide tempels staan in Luxor.
Niet alle tempels zijn gebouwd door Egyptenaren
Niet alle tempels in Egypte zijn daadwerkelijk door Egyptenaren gebouwd. In sommige tempels zie je ook sporen van Griekse of Romeinse bouwstijlen. Bijvoorbeeld de Philae Tempel in Aswan. Na de val van het New Kingdom werd Egypte namelijk overheerst door de Grieken (en later de Romeinen). Om de bevolking van het bezette gebied tevreden te houden, bouwden de veroveraars tempels ter ere van de Egyptische goden.
Tip: het boek ‘24 uur in het Oude Egypte’
Vind jij het, net zoals ik, leuk om je vooraf in te lezen in de cultuur en geschiedenis van een bestemming? Dan is het boek 24 uur in het Oude Egypte een aanrader. In dit boek lees je nog veel meer weetjes zoals die ik hierboven heb verteld.
Het boek heeft 24 hoofdstukken en elk hoofdstuk beleef je door de ogen van een ander persoon. Elk personage speelt een andere rol in de oude Egyptische samenleving. Zo kijk je mee over de schouders van de farao, een balsemer, priester, soldaat, pottenbakker en grafrover. Ik las het boek voordat ik op reis ging en herkende eenmaal ter plaatse behoorlijk wat dingen die in het boek waren omschreven. Een aanrader dus, om je reis naar Egypte te verrijken.
Meer Egypte:
- Deze reisroute is ideaal voor een Egypte rondreis van 8 dagen tot 11 dagen
- Wat moet je weten als je naar Egypte gaat? 18 tips uit eigen ervaring
- Deze 8 bezienswaardigheden in Egypte mag je tijdens jouw reis niet missen
Dit artikel bevat affiliate links. Dit betekent dat wij een kleine vergoeding ontvangen wanneer jij via deze link een aankoop doet. Dit kost jou niets extra’s, maar je steunt onze website er wel mee. Lees ook onze disclaimer.
